مروری بر موفقیت‌های سینماگران ایرانی در دوره‌های مختلف جشنواره کن به بهانه تصاحب نخل طلا توسط جعفر پناهی | کن در تسخیر ستارگان سینمای ایران

دریافت نخل طلای بهترین فیلم جشنواره کن 2025 توسط جعفر پناهی، کارگردان ایرانی با استقبال زیادی روبه‌رو شد. پناهی دومین کارگردان ایرانی است که برنده نخل طلا شده اما در این سال‌ها فیلم‌های مهم دیگری هم از سینمای ایران در جشنواره کن مورد توجه قرار گرفته‌اند. برخی از آنها جایزه بهترین بازیگر را به دست آورده‌اند، برخی دیگر جایزه فیلمنامه و برخی هم جایزه ویژه هیئت داوران.

به گزارش فیلم‌نیوز، در این پرونده سراغ موفقیت‌های سینماگران ایرانی در دوره‌های مختلف جشنواره فیلم کن رفته‌ایم. فیلم‌هایی مثل «کپی برابر اصل» و «مثل یک عاشق» به کارگردانی عباس کیارستمی و «همه می‌دانند» اصغر فرهادی و … از این جهت که نه در ایران ساخته شده‌اند و نه محصول مشترک ایران با کشور دیگری بوده‌اند، در این فهرست قرار ندارند.

طعم گیلاس | عباس کیارستمی | 1997

فیلم «طعم گیلاس» سال 1997 به بخش مسابقه‌ی پنجاهمین دوره جشنواره فیلم کن راه پیدا کرد و برنده نخل طلایی جشنواره کن شد. «طعم گیلاس» از این جهت فیلم مهمی است که روی مفهوم زندگی و دلایل کوچک برای لذت بردن از آن دست گذاشته است. ماجرا درباره‌ی مردی است که قصد خودکشی دارد و از چند نفر می‌خواهد در ازای گرفتن مبلغی پول، صبح فردا بیایند و جنازه‌اش را خاک کنند. هرکدام از این افراد، مواجهه‌ی متفاوتی با مسئله‌ی مرگ و خودکشی دارند. یکی فرار می‌کند، دیگری به لحاظ شرعی، خودکشی را رد می‌کند و … اما نهایتا فردی که کارش تاکسی‌درمی پرندگان و حیوانات در موزه است برای او تعریف می‌کند که چطور یک توت کوچک توانسته است به زندگیش معنا ببخشد و مانع از خودکشی خودش شود. فیلم‌های «مارماهی» به کارگردانی شوهئی ایمامورا از کشور ژاپن، فیلم کانادایی «آخرت شیرین» به کارگردانی آتوم اگویان، فیلم «وسترن» به کارگردانی مانوئل پوآیر از فرانسه، « او خیلی دوست داشتنیه» به کارگردانی نیک کاساوتس، «نکبت» به کارگردانی گری اولدمن، «شاد در کنار هم» به کارگردانی وونگ کار وای، محصول هنگ‌کنگ و «طوفان یخ» به کارگردانی انگ لی از جمله مهمترین رقبای کیارستمی در این دوره بودند. «طعم گیلاس» و «مارماهی» به صورت مشترک برنده نخل طلا شدند.

تخته سیاه | سمیرا مخملباف | 2000

«تخته سیاه» به کارگردانی سمیرا مخملباف سال 2000 در بخش مسابقه‌ی «پنجاه‌وسومین دوره جشنواره فیلم کن حضور پیدا کرد و موفق شد جایزه‌ی ویژه‌ی هیئت داوران را از آن خود کند. «تخته سیاه» روایتگر وضعیت اجتماعی روستایی مرزی در کردستان و آورگان کرد عراقی است. مخملباف این وضعیت را با بی‌اهمیتی بحث آموزش در این مناطق همراه کرده است. درواقع فیلم تلاش‌های بیهوده معلمان محلی برای باسوادکردن بچه‌ها و نوجوانانی کولبررا به تصویر می‌کشد که زندگیشان آنقدر با فقر و سختی آمیخته شده که دیگر هیچ تمایلی به باسوادشدن ندارند. تخته سیاه به عنوان یک مفهوم استعاری، در فیلم معانی مختلفی پیدا می‌کند و جالب اینجاست که این وسیله‌ی اموزش، تغییر کاربری می‌دهد و هویت دیگری پیدا می‌کند. بعضی وقت‌ها از آن به عنوان سرپناه استفاده می‌شود و گاهی اوقات به عنوان برانکارد یا حتی مهریه‌ی عروس. «رقصنده در تاریکی» به کارگردانی لارس فون تریر در آن دوره نخل طلای جشنواره را گرفت. فیلم کمدی «شیاطین دم در» به کارگردانی جیانگ ون محصول کشور چین، فیلم سوئدی «آوازهایی از طبقه دوم» به کارگردانی روی آندرشون، فیلم « در حال‌وهوای عشق» محصول هنگ‌کنگ به کارگردانی وونگ کار از جمله مهمترین رقبای «تخته سیاه» در بخش مسابقه این دوره بودند.

پنج عصر | سمیرا مخملباف | 2003

«پنج عصر» به کارگردانی سمیرا مخملباف، سال 2003 در پنجاه و ششمین دوره جشنواره فیلم کن به بخش مسابقه راه پیدا کرد. این سومین فیلم بلند سمیرا مخملباف است که علاوه بر جایزه هیأت داوران جشنواره کن، جایزه‌ی کلیسای جهانی این جشنواره را هم به دست آورد. مهمترین دلیل جذابیت فیلم این است که روی یک امر محال دست می‌گذارد و تلاش یک دختر جوان را برای رسیدن به موقعیتی (ریاست جمهوری در افغانستان) تصویر می‌کند که شاید حتی فکرش هم در جامعه‌ای چنان بسته و سنتی عجیب به نظر می‌رسد. گذر از جامعه‌ای سنتی به جهانی مدرن با اینکه بیشتر در درون این شخصیت رخ می‌دهد اما نشانه‌ای از امید و رهایی است و مهمترین پیام فیلم به شمار می‌رود. نخل طلای این دوره از جشنواره به فیلم آمریکایی «فیل» به کارگردانی گاس ون سنت رسید. فیلم «اوزاک» به کارگردانی نوری بیلگه جیلان محصول ترکیه، فیلم فرانسوی-کانادایی «تهاجم بربرها» به کارگردانی دنیس آرکند، فیلم «داگویل» به کارگردانی لارس فون تریر و … از جمله مهمترین رقبای فیلم «پنج عصر» بودند.

گذشته | اصغر فرهادی | 2013

فیلم «گذشته» سال 2013 به کارگردانی اصغر فرهادی در بخش مسابقه شصت‌وششمین دوره جشنواره فیلم کن حضور داشت و برنیس بژو برای بازی در آن موفق به دریافت جایزه بهرین بازیگر زن شد. این فیلم همچنین جایزه کلیسای جهانی جشنواره کن را هم دریافت کرد. «گذشته» محصول مشترک فرانسه و ایران است. درواقع فرهادی از آن جهت که امکان پرداخت سوژه‌ای که روی آن دست گذاشته بود در ایران میسر نبود تصمیم گرفت فیلمش را در فرانسه بسازد. در این فیلم هم مثل سایر آثار فرهادی با فیلمی چندلایه و شخصیت‌هایی چندبعدی و پیچیده روبه‌رو هستیم که هرکدام به نوعی درگیر تصمیم اشتباه گذشته‌ و استیصال شرایط حال هستند. جایزه نخل طلایی این دوره جشنواره کن به فیلم فرانسوی «زندگی ادل» به کارگردانی عبداللطیف کشیش تعلق گرفت. جایزه بزرگ هیات داوران جشنواره کن به فیلم «درون لیون دیوس» به کارگردانی برادران «کوئن» رسید. فیلم «هلی» به کارگردانی آمات اسکالانته، فیلم «نبراسکا» به کارگردانی الکساندر پین و … هم جزو رقبای مهم فرهادی بودند.

فروشنده | اصغر فرهادی | 2016

فیلم «فروشنده» به کارگردانی اصغر فرهادی سال 2016 در شصت‌ونهمین دوره جشنواره فیلم کن به بخش مسابقه راه پیدا کرد. جایزه بهترین فیلمنامه به اصغر فرهادی برای فیلم «فروشنده» اهدا شد و شهاب حسینی هم برای بازی در این فیلم، جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد را گرفت. بسیاری از منتقدان خارجی و ایرانی بعد از تماشای فیلم «فروشنده» معتقد بودند که فرهادی بعد از «گذشته» با این فیلم مجددا به نقطه‌ی اوج برگشته است. فروشنده داستانی درباره‌ی انتقام است که مثل سایر آثار فرهادی روی عناصر دروغ، خیانت و ترس بنا شده است. در این دوره از جشنواره، نخل طلا به فیلم «من دنیل بلیک هستم» به کارگردانی کن لوچ رسید. فیلم «اینجا ته دنیاست» به کارگردانی زاویه دولان، فیلم «عزیز آمریکایی» به کارگردانی آندریا آرنولد، فیلم «فارغ‌التحصیلی» به کارگردانی کریستین مونجیو، فیلم «مامور خرید شخصی» به کارگردانی الیویه آسایاس، فیلم «رزای من» به کارگردانی ژاکلین خوزه و … از جمله مهمترین فیلم‌های این دوره بودند.

سه رخ | جعفر پناهی | 2018

فیلم «سه‌رخ» به کارگردانی جعفر پناهی، سال 2018 در بخش مسابقه‌ی هفتادویکمین دوره جشنواره کن حضور پیدا کرد و جایزه بهترین فیلمنامه را برای پناهی به همراه داشت. در آن سال آلیس رورواچر هم برای نگارش فیلمنامه فیلم «لازاروی خوشحال»، به طور مشترک با پناهی جایزه گرفت. در «سه‌رخ» جعفر پناهی، نگاه‌های سنتی به مقوله غیرت مردانه و جایگاه زن و جلوگیری از حضور دختران در جامعه به چالش کشیده می‌شوند. ماجرای فیلم از این قرار است که بهناز جعفری، بازیگر ایرانی، سر صحنه فیلمبرداری، ویدئویی از دختری که خانواده‌اش او را تحت فشار گذاشته‌اند تا تحصیلاتش را در دانشگاه هنر تهران رها کند دریافت می‌کند. او صحنه فیلم‌برداری را ترک می‌کند و سراغ جعفر پناهی فیلم‌ساز می‌رود و می‌خواهد در حل مشکل دخترک او را راهنمایی کند. آن دو با اتومبیل به سمت روستایی در شمال غرب کشور که زادگاه دختر است می‌روند. یکی از مهمترین رقبای «سه‌رخ» در بخش مسابقه‌ی دوره هفتادویکم، فیلم «همه می‌دانند» اصغر فرهادی بود که به عنوان نماینده اسپانیا در جشنواره حضور داشت. فیلم ژاپنی «دزدان فروشگاه» به کارگردانی هیروکازو کورئیدا در آن سال برنده نخل طلا شد. فیلم «بلکککلنزمن» به کارگردانی اسپایک لی، فیلم «جنگ سرد» به کارگردانی پاوو پاولیکوفسکی، فیلم ایتالیایی « لازاروی خوشحال» به کارگردانی آلیس رورواچر، فیلم «کفرناحوم» به کارگردانی نادین لبکی و … رقبای مهم دیگر بودند.

قهرمان | اصغر فرهادی | 2021

فیلم سینمایی «قهرمان» به کارگردانی اصغر فرهادی در بخش مسابقه هفتادوچهارمین فستیوال فیلم کن به نمایش درآمد و مشترکاً با «کوپه شماره ۶ » ساخته یوهو کاسمانن موفق به کسب جایزه بزرگ هیئت داوران از جشنواره کن شد. داستان درباره شخصیتی به نام احمد است که به دلیل عدم توانایی در پرداخت بدهی اش در زندان به سر می برد اما دو روز مرخصی می‌گیرد و تلاش می‌کند شاکی‌اش را با پرداخت بخشی از بدهی متقاعد کند که شکایتش را پس بگیرد اما اتفاق‌ها طوری که او فکر می‌کند پیش نمی‌رود و … فیلم‌های «گزارش فرانسوی» به کارگردانی وس اندرسون، «بندتا» به کارگردانی پل ورهوفن، «همه چیز خوب پیش رفت» به کارگردانی فرانسوا اوزون، «سه طبقه» به کارگردانی نانی مورتی، «سرماخوردگی پتروف» به کارگردانی کریل سربرنیکوف، «تایتان» به کارگردانی ژولیا دوکورنو از جمله مهمترین رقبای «قهرمان» بودند.

سینمای ایران شامگاه شنبه سوم خرداد ماه برای فیلم «یک تصادف ساده» ساخته جعفر پناهی برای دومین بار برنده نخل طلای جشنواره کن شد. این افتخار بعد از گذشت 28 سال نصیب سینمای ایران شد.