بعد از دهه هفتاد هم‌چنان توجه به اقتباس از روی ادبیات در سینما و تلویزیون ایران پررنگ بود. حالا دیگر فقط نویسنده‌های خارجی یا درجه یکی ایرانی نبودند که آثارشان مورد توجه قرار می‌گرفت، داستان بسیاری از نویسندگان نسل جدید ایرانی هم دستمایه ساخت آثار مختلفی شد. در بخش دوم این پرونده، مروری داریم بر فیلم‌های اقتباسی مهمی که در از اوایل دهه هفتاد تا الان ساخته شده‌اند.
داریوش مهرجویی اقتباس از آثار مهم ایران و جهان را در دهه هفتاد و هشتاد هم ادامه داد. فیلم «پری» را از «فرنی و زویی» جی.دی. سالینجر اقتباس کرد، «سارا» را براساس نمایشنامه هنریک ایبسن ساخت و «درخت گلابی»اش هم اقتباسی از داستان گلی ترقی است. آخرین اثر اقتباسی‌اش «مهمان مامان» است که از روی داستان هوشنگ مرادی کرمانی اقتباس شده. مرضیه برومند هم سال 1380 فیلم «مربای شیرین» را از روی یکی از آثار مرادی کرمانی اقتباس کرد. بهروز افخمی در دهه هشتاد و نود، دو تا از فیلم‌های برجسته‌اش را براساس دو رمان موفق ساخت. اولی «گاوخونی» نوشته جعفر مدرس صادقی و دیگری «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» نوشته مرجان شیرمحمدی. از میان نویسنده‌های ایرانی، ناهید طباطبایی هم حضور پررنگی در سینما داشت و دو رمانش مورد اقتباس قرار گرفت. «چهل‌سالگی» را علیرضا رئیسیان کارگردانی کرده و «جامه‌دران» را حمیدرضا قطبی. تعداد آثار اقتباسی سینمای ایران بسیار زیاد است و احتمالا با تمام این تفاصیل برخی از نام‌ها را فراموش کرده‌ایم.
درخت گلابی/ 1376
داریوش مهرجویی از سردمداران ساخت فیلم‌های اقتباسی است و «درخت گلابی» را هم سال 1376 براساس داستانی به همین نام نوشته گلی ترقی ساخته است. «درخت گلابی» یکی از آثار موفق داریوش مهرجویی است و گلشیفته فراهانی هم برای این فیلم سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را از جشنواره شانزدهم فجر گرفت. این فیلم جایزه نقره هوگوی سی‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو را هم از آن خود کرد. «درخت گلابی» در مجموعه «جایی دیگر» به چاپ رسیده است و سال 1985 میلادی به عنوان بهترین داستان سال فرانسه برگزیده شده. اهمیت داستان از این جهت است که عشق و شور سیاسی را مقابل یکدیگر قرار می‌دهد.
شبهای روشن/ 1381
«شبهای روشن» یکی از پرطرفدارترین فیلم‌های اقتباسی سینمای ایران است که اکران آن در اوایل دهه هشتاد موج عجیبی به وجود آورد. سعید عقیقی، نویسنده فیلمنامه «شبهای روشن» آن را با اقتباس از روی داستان مشهور فئودور داستایوفسکی نوشته بود. فرزاد مؤتمن با انتخاب مهدی احمدی و هانیه توسلی به عنوان بازیگران این فیلم، موفق شد اثری بسیار با احساس و درجه یک بسازد؛ اثری که هنوز هم در ذهن‌ها برجا مانده است. داستان درباره مواجهه دو فرد تنها در شبی از شبهای زمستان است که به خاطر یک قرار عاشقانه، زندگی‌شان بهم گره می‌خورد. اکثر منتقدان و مخاطبان معتقدند «شبهای روشن» هنوز هم مهمترین فیلم فرزاد مؤتمن است.
اینجا بدون من/ 1389
یکی از درخشان‌ترین آثار بهرام توکلی، «اینجا بدون من» است؛ فیلمی که براساس نمایشنامه مشهور «باغ‌وحش شیشه‌ای» نوشته تنسی ویلیامز ساخته شده. اما آنچه بیشتر از اهمیت دارد این است که خود ویلیامز این نمایشنامه را سال 1944 براساس یکی از داستان‌های کوتاه خودش به نام «تصویر دختری در شیشه» نوشته است. این داستان در مجموعه اتاق تاریک با ترجمه ملیحه بهارلو توسط نشر چشمه منتشر شده است. «اینجا بدون من» به لحاظ طراحی صحنه، انتخاب بازیگران، جنس بازی‌ها و … بسیار موفقیت‌آمیز ظاهر شد و در جشنواره‌های جهانی هم درخشید. فاطمه معتمدآریا برای بازی در این فیلم برنده جایزه بهترین بازیگر زن در سی‌وپنجمین جشنواره فیلم مونترال شد.
پله آخر/ 1390
علی مصفا بعد از ساخت فیلم «سیمای زنی در دوردست»، برای فیلم دومش سراغ یک اثر اقتباسی رفت. «پله آخر» اقتباسی آزاد است از داستان «مردگان» مجموعه «دوبلینی‌ها» نوشته جیمز جویس و البته نگاهی هم به «مرگ ایوان ایلیچ» اثر لئو تولستوی دارد. این فیلم سال 1390 موفق به کسب جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه اقتباسی از سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر شد و در جشنواره‌های مختلف جهانی از جمله جشنواره فیلم کارلووی واری، جشنواره بین‌المللی فیلم هنری باتومی، جشنواره بین‌المللی فیلم کرالا و … جوایز زیادی به دست آورد.
بی‌همه چیز/ 1399
محسن قرایی بعد از دو فیلم «خسته نباشید» و «سد معبر» برای سومین فیلمش سراغ اقتباس ادبی رفت. او فیلم «بی همه‌چیز» را با اقتباس از روی نمایشنامه مشهور «ملاقات بانوی سالخورده» نوشته فردریش دورنمات ساخت. محتوای فیلم با اصل نمایشنامه شباهت داشت اما از آن جهت که ایرانی شده بود تفاوت‌های فراوانی هم به چشم می‌خورد. محسن قرایی به همراه محمد داوودی فیلمنامه این اثر را نوشته بودند و در جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر، سیمرغ بهترین فیلمنامه اقتباسی را از آن خودشان کردند. این فیلم همچنین در جشنواره فجر برنده جایزه ویژه هیئت داوران و سیمرغ بهترین تدوین و موسیقی متن و طراحی لباس شد.
زخم کاری/ 1400
«زخم کاری» یکی از مهمترین سریال‌های شبکه نمایش خانگی در سال گذشته بود. این سریال با اقتباس از داستان «بیست زخم کاری» نوشته‌ی محمود حسینی‌زاد ساخته شد. البته خود حسینی‌زاد هم این داستان را براساس تراژدی «مکبث» ویلیام شکسپیر نوشته بود. «بیست زخم کاری» اولین کتاب محمد حسینی‌زاد است و سال 1380 به نگارش درآمد. این رمان چهارده سال توقیف بود و نهایتا سال 1394 اجازه انتشار پیدا کرد. پیش از شروع سریال، رمان «بیست زخم کاری» به چاپ چهارم رسیده بود و بلافاصله بعد از پخش اولین قسمت، با استقبالی بی‌نظیر روبه‌رو شد و چاپ آن به پایان رسید.
