به بهانه سالروز تولد کمال تبریزی مروری داریم بر آثار توقیفی این کارگردان | قهرمان توقیفی‌ها

امروز 5 آبان، تولد کمال تبریزی کارگردان سینما و تلویزیون است. تبریزی از از ابتدای دهه 60 با کار فیلمبرداری و مشاوره کارگردان، کار در سینما را شروع کرد و در سال 1367 اولین فیلم خود را ساخت. در این 36 سال کار مستمر و حرفه‌ای تبریزی در سینما و تلویزیون، او رکوردار فیلم و سریال توقیف شده است.

 به گزارش فیلم‌نیوز ، در میان کارگردان‌های بزرگ و مشهور سینمای ایران، کمتر چهره‌ای پیدا می‌شود که مهر توقیف پای آثارش نخورده باشد. اما کمال تبریزی به عنوان کارگردانی که کار خود را بعد از انقلاب شروع کرده، از رکوردداران توقیف آثارش در سینمای ایران است. او در طی 3 دهه فعالیت 5 سریال و 20 فیلم سینمایی ساخته که از این تعداد 7 اثر او مهر توقیف خورده‌اند. برخی از این آثار پس از سال‌ها از توقیف خارج و منتشر شدند، برخی دیگر هم برای همیشه به آرشیو کارگردان فرستاده شدند. اما کارنامه فیلم‌سازی او گواه این موضوع است که با این شرایط هنوز هم کمال تبریزی فیلم می‌سازد و به مسیرش ادامه می‌دهد.

در مسلخ عشق | 1369 |  همچنان توقیف

یکی از عجیب‌ترین سرنوشت‌های آثار سینمایی برای فیلم «در مسلخ عشق» کمال تبریزی اتفاق افتاده. تبریزی در سال 1369 در دویمن تجربه کارگردانی خود این فیلم را جلوی دوربین برد. فیلم درباره عملیاتی در زمان جنگ ایران عراق است که نیروهای ایرانی مجبور به عقب‌نشینی می‌شوند و شکست می‌خورند. تا آن روز همه فیلم‌های جنگی درباره پیروزی بود، اما تبریزی از منظری متفاوت جنگ را تصویر کرده بود. این فیلم تنها در نهمین جشنواره فیلم فجر نمایش داده شد و پس از آن برای همیشه توقیف شد. حتی در دهه 90 زمانی که قرار بود پس از سال‌ها این فیلم از تلویزیون پخش شود، این اتفاق نیفتاد. از طرفی بنابر گزارش‌هایی انگار نگاتیو و صدای فیلم آسیب دیده و نسخه با کیفیتی از آن در دست نیست.

 سریال قصه‌های رودخانه سیاکیا | 1378 | هچنان توقیف

در دولت اصلاحات زمانی که بحث گقتگوی تمدن‌ها مطرح شد، سریال‌ها و فیلم‌های زیادی با مشارکت کشورهای مختلف ساخته می‌شد. «قصه رودخانه سیاکیا» هم از همین دست آثار بود که مشترک با کشور مالزی ساخته شد. اما از همان سال ساخت در توقیف ماند. این سریال درباره پسربچه ای است که به دلیل مأموریت پدرش مدت کوتاهی در اصفهان ساکن می‌شوند. پسربچه طی این مدت با نوجوانی ایرانی به نام سیاوش در کنار زاینده رود آشنا می‌شود و تلاش می‌کنند این دوستی را حفظ کنند. «قصه رودخانه سیاکیا» تنها یکبار از شبکه جام‌جم 2 در سال 1384 برای فارسی‌زبانان خارج نشین پخش شد. اما در ایران دیده نشد. تبریزی خودش رد مصاحبه‌ای اعلام کرده که دلیل توقیف این سریال، مقایسه ایران و مالزی به عنوان دو کشور مسلمان است.

مارمولک | 1382 | توقیف در زمان اکران

«مارمولک» داستان یک زندانی فراری است که برای مخفی شدن و عبور از مرز، خود را به جای یک روحانی جا می‌زند. این فیلم در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر بهترین فلیم از نگاه تماشاگران شد، اما با اکران نوروزی آن موافقت نشد. پس از مدتی در اردیبهشت سال 1383 تنها به مدت 15 روز روی پرده بود، اما از ادامه اکران جلوگیری شد. تلاش‌های سازندگان به نتیجه نرسید و این فیلم توقیف شد. دستور توقیف آن هم از شورا عالی امنیت ملی صادر شده بود. مدتی بعد نسخه‌های قاچاق مارمولک در سطح شهر به فروش می‌رفت و پس از آن وارد شبکه‌‌های ماهواره‌ای شد. بالاخره پس از گذشت 20 سال در نوروز 1401 برای اولین‌بار این فیلم از شبکه یک و شبکه نمایش روی آنتن رفت.

از رییس جمهور پاداش نگیرید | 1387 | رفع توقیف بعد از 7 سال

کمال تبریزی پس از تجربه مشترک موفق با رضا مقصودی در زمان ساخت «لیلی با من است»، فیلم‌نامه دیگری از مقصودی را با نام «پاداش» در سال 1387 جلوی دوربین برد. فیلم درباره یک مدیر دولتی است که از رییس جمهور سفر حج پاداش می‌گیرد، اما بیشتر نقد ریاکاری در این سفر است. «پاداش» در همان سال تولید توقیف شد و 7 سال در این وضعیت بود. بالاخره در سال 1394، با تغییر نام فیلم به «از رییس جمهور پاداش نگیرید» و حذف بخش‌های زیادی از فیلم و همچنین فیلمبرداری صحنه‌هایی جدید، به اکران رسید.

سریال سرزمین مادری | 1387-1396 |  رفع توقیف بعد از 10 سال

سال 1387 خبر تولید سریالی به نام «سرزمین کهن» به کارگردانی کمال تبریزی رسانه‌ای شد. سریالی که در 3 فاز قرار بود به اتفاقات سال‌های 1320 تا 1357ایران بپردازد. تولید فاز اول و دوم آن 5 سال طول کشید و در زمستان 1392 قرار بود این مجموعه پخش شد. «سرزمین کهن» آنقدر برای تلویزیون مهم بود که در هر سه شبکه آن را تبلیغ می‌کرد. اما تنها 4 قسمت از این سریال پخش شد و به دلیل چیزی که قوم بختیاری آن را توهین به خود نامیدند، سریال در توقیف ماند. یکبار در این 10 سال هم تبلیغات سریال با نام جدید «سرزمین مادری» پخش شد، اما از پخش آن خبری نبود. نام‌خانوادگی شخصیت اصلی سریال بختیاری بود و این حساسیت‌ها را بیشتر می‌کرد. بالاخره پس از 15 سال که از شروع ساخت این مجموعه می‌گذشت در پاییز 1402 «سرزمین مادری» در پلتفرم تلویبیون منتشر شد. پس از گذشت 6 قسمت تلویزیون هم این سریال از شبکه سه روی آنتن برد. فصل اول و دوم این مجموعه به صورت هفته‌ای دو قسمت منتشر شد و پس از آن فصل سومش به صورت شبانه در شبکه سه پخش شد.

دونده زمین | 1389 |  رفع توقیف بعد از 6 سال

«دونده زمین» سال 1389 با مشارکت سینمای ژاپن ساخته شد. این فیلم درباره یک هنرمند ژاپنی است که با خود عهد می‌کند دور کره زمین را بدود. او پیش از ورود به ایران و در ترکیه متوجه بیماری سرطانش می‌شود و در تلاش است که با آن مبارزه کند. مفهوم اصلی فیلم درباره دوران سخت ریاست جمهوری احمدی‌نژاد بر ایران است. چون وقتی این هنرمند ژاپنی وارد کشور می‌شود و اوضاع مردم را می‌بیند شرایط بر او اثر منفی می‌گذارد. به همین دلیل هم این فیلم تا سال 95 در توقیف بود تا اینکه به دستور وزیر ارشاد دولت یازدهم، توانست در گروه هنر و تجربه به اکران در بیاید.

خیابان‌های آرام | 1389 | همچنان توقیف

تبریزی «خیابان‌های آرام» را یک سال بعد از حوادث انتخابات ۸۸ ساخت. آن زمان به این شرط به او مجوز ساخت فیلم دادند که فیلم را خارج از ایران بسازد. همچنین او باید زمان و مکان و شخصیت‌هایی کاملا نامشخص در فیلم می‌گذاشت. در جشنواره بیست‌ونهم فجر همه منتظر اکران این فیلم بودند، اما تا روز آخر مدام اکران آن در ابهام بود. تا اینکه روز آخر به صورت محدود اکران شد، اما در هیچ رشته‌ای نامزد دریافت جایزه نشد. یک ماه بعد از جشنواره اعلام شد که «خیابان‌های آرام» قرار است اکران شود. همه چیز برای اکران فیلم مهیا بود تا اینکه یک هفته مانده به اکران جلوی نمایش آن گرفته شد. در حال حاضر 14 سال از توقیف «خیابان‌های آرام» می‌گذرد و هیچ صحبتی درباره اکران یا انتشارش در شبکه‌نمایش‌خانگی وجود ندارد.