مروری بر مهم‌ترین نقش‌های کارنامه کتایون ریاحی در سینما و تلویزیون به بهانه سال‌روز تولدش | در اوج ماند

کتایون ریاحی یکی از مهمترین بازیگران دهه هفتاد و هشتاد سینما و تلویزیون بود. درست است که چندان پرکار به نظر نمی‌رسید اما شاه‌نقش‌هایی در کارنامه‌اش به ثبت رسیده که هرکدام از آنها در ذهن تک‌تکمان جایگاه ویژه‌ای دارند. از «پدر سالار» گرفته تا «شام آخر» و «شب دهم» و «یوسف پیامبر». ریاحی در تمام این آثار پر قدرت ظاهر شد و زمانی که احساس کرد در اوج قدرت قرار دارد از بازیگری کناره گرفت. به بهانه سال‌روز تولد این بازیگر، مروری داریم بر مهم‌ترین نقش‌هایی که از او بر جا مانده است.

به گزارش فیلم‌نیوز، ریاحی هم در سینما فعالیت داشت و هم در تلویزیون اما شمار آثار مهم او در سریال‌های تلویزیونی بیشتر از آثار سینمایی است.

پدر سالار | زهرا | اکبر خواجویی | 1372

اوایل دهه هفتاد با نقش «زهرا»، عروس ساده و مهربان سریال «پدرسالار» به چهره‌ای شناخته شده برای مخاطبان تبدیل شد؛ سریالی که ابتدای دهه هفتاد به واسطه سوژه خط‌شکنی که داشت، بسیار سروصدا کرد و به اثری پرمخاطب بدل شد. ریاحی در این سریال نقش عروس بزرگ اسدالله خان را داشت؛ دختری سنتی، ساده و حرف‌شنو که در مقابل دو عروس دیگر که در پی احقاق حقوق خود بودند، سر به زیر می‌انداخت و حرف‌شنویی‌اش را تا پایان ادامه می‌داد. او خانواده‌ای نداشت و بچه‌دار هم نمی‌شد به همین جهت قدر جایگاهش را می‌‌دانست و مطیع اوامر پدرسالار بود. چهره آرام کتایون ریاحی هم باعث شده بود این نقش بیش از پیش مناسب او به نظر برسد.

روزهای زندگی | فاطمه | سیروس مقدم | 1377

پنج سال بعد از بازی در سریال «پدرسالار»، سیروس مقدم برای نقش فاطمه در سریال «روزهای زندگی» از او دعوت به همکاری کرد. او در این سریال هم نقش زنی از خانواده‌ای پرجمعیت را داشت. به همراه همسر و دخترش پس از سال‌ها به ایران برمی‌گشت و با تماس تلفنی که به گذشته فرزندشان برمی‌گشت درگیر چالشی مهم می‌شد. ریاحی در این سریال مدام در التهاب و نگرانی بود و می‌خواست هرطور شده فرزندش را کنار خودش حفظ کند. «روزهای زندگی» سریال پربازیگری بود و به نسبت بازپخش کمتری داشت. شاید به همین دلیل خیلی‌ها نقش کتایون ریاحی را در این سریال به یاد ندارند.

پس از باران | خانم‌بس | سعید سلطانی | 1379

یکی از ماندگارترین نقش‌های کتایون ریاحی را در سریال «پس از باران» شاهد بودیم. ریاحی در این فیلم نقش همسر ارباب یک روستا را ایفا می‌کرد؛ زنی که باردار نمی‌شد و از همسرش ارباب می‌خواست تا برای بار دوم ازدواج کند و برایشان فرزنی بیاورد. خودش در روستا دنبال دختری می‌گشت و نهایتا شهربانو را انتخاب می‌کرد. ریاحی در این سریال هم نقش زنی مهربان را داشت که البته به خاطر جایگاهش مقتدر به نظر می‌رسید. او تحت تاثیر رفتار برادر و مادرش دیدی متفاوت به شهربانو پیدا می‌کرد و از موقعیتی که داشت رنج می‌کشید. درکل از میان شخصیت‌های مثبت و منفی سریال، به سمت شخصیت‌های مثبت تمایل داشت و بیشتر فریب خانواده‌اش را می‌خورد. ریاحی برای بازی در این نقش، نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از جشنواره بیستم فیلم فجر شد و جایزه بهترین بازیگر زن را از جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره گرفت.

شب دهم | فخر‌الزمان | حسن فتحی | 1379

در سریال «شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی، ریاحی نقش دختری تنها از نوادگان شاهزاده قجری را داشت؛ دختری که از دوازده سالگی پدر و مادر و برادرش را از دست داده و همراه عمه‌اش زندگی می‌کرد. او به گذشتگانش فخر می‌فروخت و حاضر نبود هیچ خواستگاری را بپذیرد. هیچ انگیزه‌ای برای زندگی نداشت و تنها مایه‌ی اتصالش به دنیا، عمه‌اش تاج‌الملوک بود. ورود حیدر به زندگی او و پذیرش شرط‌هایی که می‌گذاشت باعث شد عشق او را باور کند و از زندگی قدیمی‌اش دست بکشد. آنچه درباره بازی ریاحی در این نقش، اهمیت داشت تغییر تدریجی او در طول سریال بود. به همان اندازه که شخصیت حیدر در طول این ده شب به تکامل می‌رسید، فخرالزمان هم به درکی جدید از زندگی دست پیدا می‌کرد.

شام آخر | میهن مشرقی | فریدون جیرانی | 1380

کتایون ریاحی درحالی که به واسطه بازی در چند سریال تلویزیونی به شهرت رسیده بود، ابتدای دهه هشتاد با بازی در «شام آخر»، یکی از مهمترین اتفاق‌های کارنامه‌اش را رقم زد. تمرکز اصلی فیلم روی زنی به نام میهن مشرقی بود؛ زنی که با وجود استعداد بالا و جایگاه بسیار مهمش به عنوان یک استاد دانشگاه، کماکان تحت سلطه همسرش قرار داشت و در طول بیست‌وشش سال زندگی مشترک، هیچ‌وقت طعم عشق را نچشیده بود. درحالیکه دخترش به سن جوانی رسیده بود، خودش در مواجهه با عشق خالصانه یک جوان دانشجو قرار می‌گرفت و باید بین آرزوهای خودش و دخترش دست به انتخاب می‌زد. ریاحی به درستی توانسته بود توازنی دقیق میان این موقعیت‌ها ایجاد کند. هرچه از ابتدا به سمت میانه داستان پیش می‌رفتیم، شاهد بروز احساسات عاشقانه بیشتری در چهره و رفتارش بودیم. جذابیت نقش وقتی به اوج خودش می‌رسید که بالاخره قدرت و جسارت این را پیدا می‌کرد که مقابل همه بایستد و به قیمت اخراج از دانشگاه و از دست دادن دخترش، به ازدواج با شاگردش پاسخ مثبت دهد. ریاحی برای بازی در این نقش، نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از جشنواره بیستم فیلم فجر شد و جایزه بهترین بازیگر زن را از جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره گرفت.

این زن حرف نمی‌زند | ثریا | احمد امینی | 1381

کتایون ریاحی بعد از بازی در فیلم «شام آخر»، با بازی در فیلم «این زن حرف نمی‌زند» به کارگردانی احمد امینی، مجددا در سینما مورد توجه قرار گرفت. البته هیچ‌گاه نتوانست اقبال نقش میهن مشرقی را تکرار کند. ریاحی در نقش نقش ثریا اردلان، یک زن مقتدر بود که در آستانه میانسالی در وکالت و دفاع از موکلش به به پختگی رسیده بود. موکلش حاضر نبود در دفاع از خودش هیچ حرفی بزند و این مسئله اتهام به قتل او را سنگین‌تر می‌کرد و بار زیادی را روی دوش او می‌انداخت. ثریا در مصاف با این پرونده سخت و پیچیده مدام تلاش می‌کرد و حتی در جاهایی کم می‌آورد. کتایون ریاحی در این فیلم به نسبت سایر آثار قبلی که از او دیده بودیم متفاوت‌تر ظاهر شد و این نقش برایش به چالشی مهم بدل شد.

یوسف پیامبر | زلیخا | فرج‌الله سلحشور | 1387

به یادماندنی‌ترین نقشی که از کتایون ریاحی در ذهن مخاطبان مانده، «زلیخا» در «یوسف پیامبر» است. ریاحی در این نقش با دو گریم متفاوت ظاهر شد و دو بخش مختلف از زندگی زلیخا را بازی کرد. او ابتدای سریال زنی قدرتمند و دسیسه‌جو بود که می‌خواست هرطور شده یوسف را به دست بیاورد. تلاش ریاحی این بود تا زیرک و سیاس به نظر برسد و کاملا هم موفق شد. در بخش بعدی او را با گریمی سنگین در قالب زنی پیر و فرسوده می‌دیدیم که کاملا زیبایی‌اش را از دست داده بود. در این نقش هم سعی کرده بود خسته و افتاده به نظر برسد. ریاحی به قدری با این نقش مورد توجه قرار گرفت که بعد از آن از بازیگری خداحافظی کرد و در اوج ماند.